Om mee te draaien in de maatschappij is het voor een ieder van belang om in het bezit te zijn van een betaalrekening. Met deze betaalrekening wordt de hypotheek afgelost en worden de dagelijkse boodschappen betaald, maar hier komt ook het salaris op binnen. Het heeft daarom verstrekkende gevolgen als deze betaalrekening door een bank wordt geblokkeerd. Onder welke voorwaarden mag een bank de betaalrekening sluiten en wat zijn de gevolgen hiervan?

 De Wwft

Een bankrekening ontstaat door een overeenkomst tussen een individu (of rechtspersoon) en een bank. Een consument heeft het recht om deze rekening sluiten, indien zij ontevreden is over de bank of besluit om over te stappen naar een andere bank. Aan de andere kant heeft de bank het recht om een rekening te sluiten, indien de gebruiker niet voldoet aan de algemene voorwaarden of niet kan voldoen aan de eisen van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (hierna Wwft). De Wwft heeft als primair doel het beschermen van het financiële stelsel. Hieruit volgen preventieve maatregelen die banken moeten naleven om te voorkomen dat geld in verkeerde handen terechtkomt. Deze maatregelen zijn essentieel om de integriteit van het financiële systeem te waarborgen.

Werking van de Wwft bij banken

De werking van de Wwft kan worden onderverdeeld in twee hoofdonderdelen: screening en monitoring. Het eerste onderdeel, screening, omvat het onderzoek dat plaatsvindt voordat een persoon klant wordt bij de bank. Het tweede onderdeel, de monitoring, vindt gedurende de periode van de klantrelatie plaats.

Voorafgaan aan het aangaan van een zakelijke relatie met een persoon, moet de bank een uitgebreide en persoonlijke risicobeoordeling uitvoeren. Dit omvat onder andere het verkrijgen van een kopie van het identiteitsbewijs en een verklaring waar het vermogen van de klant vandaan komt. Dit staat bekend als de ‘know your customer’ (KYC) procedure.

Na de screening volgt de monitoring. Hierbij houdt de bank nauwlettend in de gaten of er geen verdachte transacties of opvallende situaties plaatsvinden onder haar klanten. Voorbeelden van verdachte transacties en opvallende situaties zijn betalingen van boven de 15.000 euro[1] of stortingen van ongebruikelijke hoeveelheden contant geld.

Sluiting van een rekening

Indien een potentiële klant niet aan de screening voldoet, bijvoorbeeld doordat hij niet kan aantonen waar zijn vermogen vandaan komt, heeft de bank het recht om de klant te weigeren bij het openen van een rekening.

Daarnaast kan de bank besluiten om een bestaande rekening te sluiten als zij van mening is, dat er ongebruikelijke transacties plaatsvinden. Dit kan zij doen op grond van art. 35 Algemene Bankvoorwaarden. Het tempo waarin een dergelijke beslissing wordt genomen, kan variëren afhankelijk van de risico-inschatting die de bank maakt. De mate van risico die een klant vormt voor het overtreden van de Wwft wordt beoordeeld op basis van diverse factoren, waaronder de cliënt zelf, het product, de dienst, de transactie, het leveringskanaal en ten slotte het land van bestemming of herkomst.

Wanneer de bank van mening is dat een transactie of een klant verdacht is, moet dit worden gemeld bij de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland).

Vervolgstappen

Indien een bank een rekening heeft geblokkeerd, bestaat de mogelijkheid om hiertegen in beroep te gaan. De eerste stap is het indienen van een bezwaar tegen het besluit van de bank, meestal door middel van een brief naar het hoofdkantoor waarin wordt uiteengezet waarom de blokkering onterecht is.

Indien het bezwaar niet tot een oplossing leidt, kan de volgende stap zijn om een klacht in te dienen bij de geschillencommissie voor de financiële dienstverlening. Het is raadzaam om hierbij de hulp van een advocaat in te schakelen. De geschillencommissie zal in eerste instantie proberen te bemiddelen tussen beide partijen. Als dit niet succesvol is, zal de geschillencommissie de klacht behandelen en een beslissing nemen over wie gelijkt heeft.

Naast de geschillencommissie is het mogelijk om een gerechtelijke procedure tegen de bank te starten. Uit recente uitspraken blijkt dat dit zeker zin heeft.[2]

Indien uw bankrekening geblokkeerd is of de bank weigert u een rekening aan te bieden, staan wij klaar om u te helpen bij het starten van een procedure zodat u toch over een rekening kan beschikken.

Oorzaak van de toename in het aantal geblokkeerde rekeningen

De afgelopen jaren hebben zich tal van technische ontwikkelingen voorgedan op het gebied van betalingsmethoden. Waar het aan het begin van de eeuw nog gebruikelijk was om contant te betalen, is dit later vervangen door het gebruik van pinpassen, die nu langzaam plaatsmaken voor smartphones waarmee contactloze betalingen mogelijk zijn. Criminelen moeten zich aanpassen aan deze trends om niet op te vallen. Ook in dat circuit wordt het fysieke geld ingewisseld voor het digitale. Overheden zijn zich bewust van deze ontwikkeling en richten zich daarom ook meer op digitale transacties.

Een deel van de verantwoordelijkheid om misbruik te voorkomen, wordt bij de banken zelf neergelegd. Als zij niet aan de voorwaarden voldoen die zijn vastgesteld door de Wwft, kunnen hier gevolgen aan verbonden zijn. Dit werd bijvoorbeeld duidelijk in 2018 toen ING een boete van 775 miljoen euro kreeg na een schikking met het Openbaar Ministerie.[3] Ook ABN AMRO heeft een boete van 480 miljoen euro geaccepteerd.[4]

Door deze maatregelen bevinden de banken zich in een lastige positie. Enerzijds willen ze vooral zaken doen door geld uit te lenen en niet bezig te zijn met het onderzoeken van klanten, maar anderzijds willen zij ook geen torenhoge boetes betalen omdat zij criminelen bewust of onbewust helpen. Het naleven van compliance kost banken veel geld, wat heeft geleid tot een beleid van ‘de-risking’. Dit houdt in dat een bank een klant met een hoog risicoprofiel niet helpt met het openen van een bankrekening, omdat dit te veel kosten met zich meebrengt.

De Hoge Raad heeft echter geoordeeld dat banken niet de vrijheid toekomt om zomaar klanten te weigeren.[5] Dit komt door de belangrijke maatschappelijke functie die banken vervullen. Zonder een betaalrekening is het voor bedrijven en personen bijna onmogelijk om volledig deel te nemen aan de maatschappij.

Mocht u naar aanleiding van deze blog nog verdere vragen over uw geblokkeerde of geweigerde rekening hebben, dan zij wij u graag van dienst. U kunt ons bereiken via info@amice-advocaten.nl of op het telefoonnummer +31 (0)30 2300 230.

[1] In art. 3.5 onder a Wwft

[2] Rb. Amsterdam 28 februari 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:1081 , Rb. Amsterdam 22 februari 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:994 , Rb. Overijssel 2 februari 2024, ECLI:NL:RBOVE:2024:595, Rb. Amsterdam 3 oktober 2023, ECLI:NL:RBAMS:2023:7489

[3] ‘ING betaalt 775 miljoen vanwege ernstige nalatigheden bij voorkomen witwassen’, om.nl, 4 september 2018

[4] ‘ABN AMRO betaalt 480 miljoen euro vanwege ernstige tekortkomingen bij het bestrijden van witwassen’, om.nl, 19 april 2021

[5] HR 5 november 2011, ECLI:NL:HR:2021:1652