Het is een actueel probleem, bijna wekelijks is in de krant te lezen dat er weer drugsafval is gedumpt op een erf of stuk land. Het aantal dumpingen is in de eerste helft van 2019 gehalveerd ten opzichte van het jaar ervoor. Desalniettemin spreken we nog steeds over 74 dumpingen van drugsafval.[1] Hierbij kunnen vervelende situaties optreden. Niet alleen voor de natuur zijn deze dumpingen extreem schadelijk, ook de volksgezondheid loopt gevaar doordat het grondwater waar wij indirect van drinken erdoor wordt aangetast.[2] Mede om die reden is de gemeente geneigd snel actie te ondernemen om de grond te saneren door de bovenlaag van de grond te laten afgraven. Dit brengt aanzienlijke kosten met zich mee. Het is dan de vraag voor wie uiteindelijk deze kosten zijn.

Wie moet betalen voor het opruimen van drugsafval?

Drugsafval en kosten voor de veroorzaker

Allereerst is natuurlijk de veroorzaker aansprakelijk voor het veroorzaken van de schade. Dit blijkt uit de Wet milieubeheer. Hierin staat dat de het verboden is afvalstoffen te ontdoen door deze buiten een inrichting te storten, anderszins op de bodem aan te brengen of te verbranden.[3] Verder heeft iedereen die met afvalstoffen werkt een zorgplicht om alle maatregelen te nemen ter voorkoming van nadelige gevolgen voor het milieu. Zo bestaat er een zorgplicht voor handelingen met afvalstoffen[4], een zorgplicht voor eenieder bij wie afvalstoffen ontstaan[5] en een zorgplicht bij eenieder die handelingen verricht die de bodem kunnen verontreinigen[6]. Voorts is het verboden zich door afgifte aan een ander van bedrijfsafvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen te ontdoen[7]. De veroorzaker van een vervuiling door het dumpen van drugsafval kan dus onder een van de bovenstaande zorgplichten of verboden vallen. Echter is in veel gevallen niet te achterhalen wie het afval heeft gedumpt omdat het afval vaak in de brand wordt gezet. In zulke gevallen zullen de kosten voor bodemsanering elders verhaald moeten worden.

Drugsafval en kosten voor de terreineigenaar

De eerstvolgende op wie de gemeente dan de kosten wil verhalen zal de eigenaar van de grond zijn. Deze is op grond van de Woningwet gehouden om ervoor te zorgen dat het bouwwerk of de daarbij behorende grond geen gevaar oplevert voor gezondheid of veiligheid.[8] Verder kan de eigenaar van de grond als overtreder worden aangemerkt in de vorm van risicoaansprakelijkheid. Hierbij hoeft de eigenaar (of ieder ander die bevoegd is handelingen te verrichten op het terrein) zelf geen feitelijke handelingen te hebben verricht en deze hoeft zelfs geen schuld te hebben aan het ontstaan van de gevaarlijke situatie. Er kan bestuursdwang worden toegepast, waarbij de overheid de overtreder beweegt de overtreding ongedaan te maken en als dat niet (tijdig) lukt zal de gemeente zelf de overtreding ongedaan maken.[9] De kosten hiervoor worden dan verhaald op de overtreder tenzij dat onredelijk is omdat de overtreder niets te verwijten valt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een boer een stuk grond heeft waarbij drugsafval wordt gedumpt waar hij geen weet van heeft. Het ligt vervolgens bij de overheid om aan te tonen dat een grondeigenaar wel wetenschap had van de dumping van het drugsafval.[10] In dit geval zal de overheid zelf de kosten moeten betalen aangezien het schoonmaken van de grond van algemeen belang is.[11]

Bovenstaande informatie kwam samen in een uitspraak van de rechtbank[12] gevolgd door een uitspraak van de ABRvS.[13] In deze zaak ging het om dumping van drugsafval op een omheind weiland waarbij tweemaal drugsafval was gedumpt. In deze zaak oordeelde de rechtbank in eerste instantie dat sprake was van overtreding van de Woningwet en de eigenaar van de grond aangemerkt moest worden als overtreder maar dat de gemeente de kosten niet op de grondeigenaar had mogen verhalen en de kosten zelf had moeten betalen. Dit omdat het de grondeigenaar niet viel te verwijten dat er drugsafval lag, noch dat er geen maatregelen waren genomen om een tweede maal drugsafval dumping te voorkomen. Hierop ging de gemeente in hoger beroep bij de ABRvS. Deze oordeelde dat er geen sprake was van een overtreding van de Woningwet omdat alhoewel de omheining gezien kan worden als een bouwwerk, de grond niet gezien kan worden als dienend aan de omheining. Aldus was de Woningwet niet van toepassing en was er geen reden om de grondeigenaar als overtreder aan te merken en dus moest de gemeente ook in hoger beroep zelf de kosten dragen.

Een andere uitspraak[14] bracht mee dat de zorgplicht genoemd in de Wet bodembescherming[15] niet gold voor een eigenaar van een paardenstal, die deze verhuurde, aangezien deze zelf geen feitelijke handelingen had verricht. Er werd echter wel tegen deze persoon aangevoerd dat hij de Wabo had overtreden[16] aangezien daarin is bepaald dat het verboden is zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit het gebruiken van gronden in strijd met een bestemmingsplan. Uit de geschiedenis van de totstandkoming van de Wabo blijkt dat onder ‘gebruiken’ van gronden ook verstaan wordt het ‘laten gebruiken’ van gronden.[17] Uit het bestemmingsplan blijkt wat de bestemming van een gebouw is en waar deze dus voor mag worden gebruikt. Hieronder viel niet het opslaan van vaten in de stal. Ondanks dat een ander de stal huurde en de vaten opsloeg had het de eigenaar van de stal duidelijk moeten zijn dat deze niet voor opslag bestemd was en had de eigenaar daarop moeten controleren.[18] Hierdoor werd de eigenaar toch via een omweg aangemerkt als overtreder en kon de dwangsom in stand blijven. De kosten van deze bestuursdwang bedroegen € 32.487,94.

Drugsafval en kosten voor de overheid

Uit de grondwet[19] blijkt dat de zorg van de overheid gericht is op het bewoonbaar houden van het land en het verzorgen van een goed milieu en verbetering daarvan. Doordat de wetgever dit in de grondwet heeft opgenomen, wordt van de overheid een actief milieubeleid verwacht. Hierop sluit het Landelijke Afvalbeheerplan aan, welke de overheid de taak oplegt zwerfafval te voorkomen en op te ruimen. De overheid heeft bij het opruimen onder meer de bevoegdheden uit de Wet bodembescherming.[20] In deze wet staat dat de overheid de veroorzaker kan bevelen de verontreinigende handeling te staken en kan de eigenaar van de grond bevolen worden personen op zijn grond toe te laten die de sanering moeten uitvoeren of onderzoek moeten doen naar de verontreiniging. Voorts moet de overheid op grond van de Wet milieubescherming[21] maatregelen nemen om milieuschade, bij onmiddellijke dreiging daarvan, te voorkomen of te doen verdwijnen.  Deze regel is een voortvloeisel van de EG-richtlijn milieuaansprakelijkheid[22].

Conclusie

De kosten voor het opruimen van drugsafval komen allereerst voor de overtreder. Deze is echter bijna nooit te vinden. De gemeente zal dan onderzoeken of de terreineigenaar iets met de dumping van drugsafval te maken heeft. Kan de gemeente geen bewijs tegen de terreineigenaar vaststellen dan komen de kosten voor de gemeente.

---

[1] https://www.hartvannederland.nl/nieuws/2019/dumpingen-drugsafval-in-jaar-gehalveerd/

[2] Milieu & Recht, Drugsafval: terreineigenaren en gemeenten als vuilnismannen van de drugscriminelen, §1.3.

[3] Art. 10.2 lid 1 Wet milieubescherming.

[4] Art. 10.1 lid 1 Wet milieubescherming.

[5] Art. 10.1 lid 2 Wet milieubescherming.

[6] Art. 13 Wet bodembescherming.

[7] Art 10.37 Wet milieubescherming.

[8] Art. 1a Woningwet.

[9] Art. 5:25 Algemene wet bestuursrecht.

[10] ABRvS 27-02-2019, ECLI:NL:RVS:2019:622, m.nt. L.J.A. Damen, punt 25 v.d. noot & art. 3.2 Awb.

[11] Milieu & Recht, Drugsafval: terreineigenaren en gemeenten als vuilnismannen van de drugscriminelen, §3.1.

[12] Rb. Oost-Brabant 20 december 2017, 17/1394, ECLI:NL:RBOBR:2017:6606.

[13] ABRvS 27 februari 2019, 201800854/1/A1, ECLI:NL:RVS:2019:622.

[14] ABRvS 6 mei 2015, 201407673/1/A4, ECLI:NL:RVS:2015:1458.

[15] Art. 13 Wet Bodembescherming.

[16] Art. 2.1 lid 1 aanhef en onder c.

[17] Kamerstukken II 2006/07, 30 844, nr. 3, blz. 94.

[18] ABRvS 6 mei 2015, 201407673/1/A4, ECLI:NL:RVS:2015:1458, r.o. 5.2.

[19] Art. 21 Grondwet.

[20] Art. 30 Wet bodembescherming

[21] Art 17.10 Wet miliebescherming

[22] EG-richtlijn milieuaansprakelijkheid 2004/35/EG.